ساقی کوثر

عبادت و عبوديّت
در صحاح گفته شده است ، اصل عبوديّت خضوع و ذلّت است و عبادت طاعه است، عبارت قاموس هم چنين است . عبادت و عبودة و عبوديّت ، هر 3 به معناي طاعت است و در اقرب الموارد آمده : عبادت طاعت است و نهايت تعظيم براي خداي متعال .
عبادت در لغت به معناي تسليم ، اطاعت و اظهار ذلّت است . راغب مي نويسد : عبوديّت به معناي اظهار ذلّت است ولي عبادت بالاتر از آن است زيرا به معناي نهايت درجه ي اظهار ذلّت است ، از همين رو كسي جز خدا سزاوار پرستش نيست .

امام موسي صدر در كلاس اعضاي ارشد جنبش امل چنين مي فرمايد :
«اساساً عبادت خداوند به معناي عبوديّت و تقييد نيست ، بلكه عبادت خداوند دقيقاً برابر است با آزادي . عبادت خداوند يعني آزادي مطلق و هر اندازه عبادت فزوني يابد و انسان در راه عبادت بيشتر گام نهد ، آزادتر خواهد شد . عبادت هر عملي است كه براي تقرّب به خدا انجام مي شود و يا هر عملي كه انسان را به خدا نزديك مي سازد و يا به ديگر سخن عبادت يعني هر عملي كه انسان را به صفتي از صفات خداوند متّصف سازد . اگر چنين چيزي روي دهد ، عبادت خواهد بود و اگر چنين نشود ، عبادت نيست. پس اساس عبادت خداوند يعني گام نهادن در مسير علم ، آزادي ،‌عزّت ، گام نهادن در راه كسب ديگر صفات حسنه ي الهي كه ما آن را انسانيّت ،‌تعالي و تكامل مي ناميم . بر اين اساس مي توانيم بگوييم عبادت ، كارها و فعّاليّت هايي هستند همچون نماز ، روزه ، حجّ ، زكات و … كه خداوند آنها را ، راهها ،‌اسباب و انگيزه هايي براي رساندن انسان به كمال قرار داده است .
پس هر نمازي كه به شكل درست به جا آورده شود ، رهايي و آزادي از يك بند است . زيرا هر نمازي آدمي را گامي از جهل دور و به علم نزديك مي سازد ، پس نمازي كه چنين نمي كند ، عبادت شمرده نمي شود ، هر عبادتي به تقرّب مي انجامد و تقرّب نيز منجر به كمال مي شود و كمال آزادي است .
بنابراين مفهوم عبادت در اسلام به كلي با مفهوم عبوديّت بيگانه است . در اسلام عبوديّت نيست . عبادت خداوند يعني حركت به سوي علم و عدل و قدرت و رأفت و صدق و بلند همتي و همه ي كمالات . اين است مفهوم عبادت در اسلام و چقدر اين مفهوم با عبوديّت فاصله دارد . آنچه بر اين اصل تأكيد مي كند اين است كه شرط بنيادين عبادت اخلاص است . يعني اعمال فقط بايد براي خداوند باشد يعني انگيزه ي الهي داشتن و جذب خداوند بودن . پس عبادت يعني تلاش براي رسيدن به كمال . عبادت آزادي است زيرا هر حركتي به سوي كمال قيد و بند نيست بلكه آزادي از قيد و بند است . زيرا نزديكي انسان به انسانيّت ، آزادي است ، اما بندگي درست نقطه ي مقابل آن است . پس عبوديّت و عبادت دو مفهوم كاملاً متمايز هستند.