ساقی کوثر

عبادت در اسلام
عبادت در اصطلاح شرایع عبارتست از اظهار بندگي و نهايت خضوع و تسليم در برابر فرمان هاي الهي . در اديان ، مراسم مخصوصي هست كه عبادت ناميده مي شود . پيروانشان آن عمل را به عنوان اظهار بندگي انجام مي دهند و به معبود خود تقرّب مي جويند .
در اسلام نيز چنين مراسمي تشريع شده است مانند نماز ،روزه ، حجّ . همه ي موجودات جهان به خدا نياز دارند و جز خداي بي نياز شخص ديگري نمي تواند نياز آنها را تأمين كند . بنابراين جز خدا ، هيچ كس صلاحيّت معبود شدن را ندارد . انسان وظيفه دارد تنها خدا را پرستش كند .

پيامبران مردم را به پرستش خداي يگانه دعوت مي كردند و از پرستش غير او بر حذر مي داشتند . پيامبر اسلام ( صلّ الله علیه و آله وسلّم ) نيز مردم را به توحيد و نفي شرك دعوت مي نمود و از عبادت غير خدا نهي مي كرد و اين بزرگترين هدف آن حضرت بود . قرآن نيز كتاب توحيدي است و مردم را به پرستش خداي يگانه فرا مي خواند و در آيات اوّل و دوّم سوره ي هود چنين مي فرمايد :
«الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ * أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنَّنِي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ وَ بَشِيرٌ ؛ قرآن كتابي است محكم كه آياتش با تفصيل از جانب خداي حكيم وآگاه نازل گشته است كه جزخداي يكتارا نپرستيد و من بيم دهنده وبشارت دهنده ي شما هستم.»
بنابراين هر عملي كه به قصد عبادت و ثوات و تقرّب انجام گيرد بايد تنها براي خدا باشد وگرنه شرك محسوب مي شود . چرا كه يكي از شر ايط صحت عبادت ، اخلاص و قصد تقرّب است . اگر كسي به قصد خودنمايي و ريا عبادتي را انجام دهد ، عمل او باطل و نه تنها ثواب ندارد بلكه نفس انسان را به انحطاط مي كشاند و موجب عذاب خواهد شد . به همين جهت رياكاري مذمّت شده و به عنوان شرك به شمار رفته است . علي بن سالم مي گويد:« از امام صادق ( علیه السّلام) شنيدم كه فرمود : خداي عزّ و جلّ مي فرمايد : من بهترين شريك هستم هر كس درعملش غير مرا شركت دهد من آن عمل را قبول نمي كنم .»
انسان بايد سعي كند تا عبادتش را مخلصانه و تنها براي خدا و به قصد قربت انجام دهد و از رياكاري ، خودنمايي و امثال آن ، جداً اجتناب كند . هر چه عمل خالص تر باشد ارزش و ثواب بيشتري دارد.
البتّه مراسم عبادت و پرستش بايد از جانب خدا ، پيامبر و امامان معصوم ( علیهم السّلام) تعيين شده باشد نه ديگري . هيچ كس حق ندارد از طرف خود و بدون استناد به دليل معتبر شرعي ،‌عبادتي را ابداع كند . اثبات مراسم عبادي ، چه واجب و چه مستحب ، نياز به دليل معتبر شرعي دارد . عملي را مي توان به عنوان عبادت و به قصد قربت انجام داد كه در قرآن كريم و احاديث صحيح و معتبر به انجام آن امر شده است . مسلمانان بايد تابع دستورهاي شريعت باشند . بدعت گذاري در دين يكي از محرّمات الهي است و بر علماي دين واجب است كه با آن مبارزه كنند .
امام صادق ( علیه السّلام) نقل كرده كه رسول خدا (صلّ الله علیه و آله وسلّم) فرمود : «بدعت ، گمراهي است و گمراهي موجب دخول در دوزخ مي شود .»
يونس بن عبدالرّحمن مي گويد :« به حضرت موسي ابن جعفر (علیه السّلام) عرض كردم : چگونه يگانه پرست باشم ؟ فرمود : اي يونس ! بدعت گذار مباش . هر كس به رأي خودش عمل كند به هلاكت مي رسد ، هر كس اهل بيت پيامبر را رها سازد گمراه مي گردد و هر كس كتاب خدا و گفتار پيامبر را ترك كند كافر مي شود .»
زراره مي گويد : از حضرت صادق (علیه السّلام) درباره حلال و حرام سؤال كردم. فرمود : «حلال محمد (صلّ الله علیه و آله وسلّم) تا قيامت حلال و حرام او تا قيامت حرام است غير از اين نيست و نخواهد آمد . نيز فرمود : حضرت علي (علیه السّلام) فرمود : هيچ كس بدعتي در دين نمي گذارد جز اين كه سنّتي را ترك مي كند.»
رسول خدا (صلّ الله علیه و آله وسلّم) فرمود : وقتي بدعتي در امّت من به وجود آمد بر عالم واجب است كه عملش را ظاهر كند و با آن بدعت مبارزه نمايد . اگر چنين نكرد لعنت خدا بر او باشد .»
عبادت در اسلام به دو قسم تقسيم مي شود : واجب و مستجب . واجبات عبادي عمل هايي هستند كه شارع مقدّس اسلام بر انسان هاي مكلّف واجب و لازم دانسته كه با قصد قربت و به صورت صحيح آنها را انجام دهند و بر ترك عمدي و بدون عذر آنها عقاب اخروي مقرر داشته است . مانند نمازهاي واجب ، روزه هاي واجب و … .
مستحبّات عبادي هم عمل هايي هستند كه به مكلّفين امر شده كه با قصد قربت آنها را انجام دهند . اگر انجام دادند ثواب مي برند ولي ترك آنها موجب عقاب نمي شود ، مانند نمازهاي مستجي ، زيارت ها ، قرائت قرآن ، دعا و … . البتّه در صحت و ثواب مستحبّات علاوه بر وجود دليل معتبر شرعي قصد قربت نيز لازم است و ريا و خود نمايي موجب بطلان آنها مي شود .
پيامبر اكرم (صلّ الله علیه و آله وسلّم) در باره ي عبادت فرموده اند :
«برترين مردم كسي است كه عاشق عبادت شود ، پس دست در گردن آن آويزد و از صميم دل دوستش بدارد و با پيكر خود به آن مبادرت ورزد و خويشتن را وقف آن گرداند و او را باكي نباشد كه دنيايش به سختي بگذرد يا به آساني . و نيز فرمودند : براي مشغوليّت ( انسان ) عبادت كافي است و باز از آن حضرت نقل شده است كه مي فرمايند : خداوند متعال فرمود : اي فرزند آدم !‌خود را براي عبادت من فارغ گردان تا دلت را پر از بي نيازي كنم و دستانت را آكنده ار روزي سازم . اي فرزند آدم ! از من دوري مكن ، كه دلت را از فقر انباشته مي كنم و دستانت را از گرفتاري آكنده مي سازم .»
حضرت علي (علیه السّلام) فرمودند :« هر گاه خداوند بنده اي را دوست بدارد ، نيكويي عبادت را در دل او افكند .»