ساقی کوثر

عبادت در آفرينش
عبادت در نظام آفرينش داراي دو روي است كه يك روي آن نظام تكوين و روي ديگرش نظام تشريع است و در هر دو نظام ، از يك اصل پيروي مي كنند و آن وابستگي به ذات خالق متعال است ليكن ، وابستگي در نظام تكوين جبري بوده و در نظام تشريع ارادي و اختياري مي باشد.
براي تبيين عبادت در نظام آفرينش ، به توضيح كلمه ي وابستگي اشاره مي كنيم . وابستگي نظام تكوين و تشريع به خداي متعال ، وابستگي وجودي است كه همراه با ظهور، واقعيّت و كمال است . ذات وابستگي يك موجود به خدا، ذات ظهور يافتن و پيدايش او وخواست ذاتي و واقعي اش ادامه ي وابستگي به خداي متعال براي باقي ماندن و رسيدن به خواسته هاي خويش است .

در نظام تكوين ،‌ادامه ي اين وابستگي جبري است و اما در نظام تشريع ، ظهور وجود انساني ،‌الهي و پديد آوردن كمال هاي معنوي و فضايل انساني ، ارادي است . قرآن مجيد در باره ي كلّ نظام آفرينش و وابستگي آن به خداي متعال مي فرمايد:« اِن كُلُّ مَن في السَّمواتِ وَ الارضِ الا اتِي الرّحمنِ عَبداً؛ تمام كساني كه در آسمانها و زمين هستند، بنده ي اويند.» .
«عبادت تكويني هر موجودي در آسمان و زمين ، همان وابستگي خالص و ظهور فعلي مملوكيّت او به نحو جبري است . به همين جهت تسليم محض هستند : « لَهُ أسْلَمَ مَنْ فِي السَمواتِ وَ الارضِ طَوعاً وَ كَرهاً و إليهِ يُرجَعُون؛ كساني كه در آسمانها و زمين هستند از روي ميل و رغبت يا از روي بي ميلي و كراهت، تسليم فرمان او هستند و به نزد او بازگردانده مي شوند؛»
به هرحال ، وابستگي موجودات در نظام آفرينش به خالق متعال، ظهور و واقعيّت، ادامه ي آن و رسيدن به خواسته هاي تكويني و ارادي است. اين وابستگي در نظام جهان و انسان به صورت تسبيح ، تقديس ، ثناء الهي تجلّي يافته و آشكار مي شود .
«… وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ‏ ؛ و هر موجودي تسبيح و حمد او مي گويد ، ولي شما تسبيح آنها را نمي فهميد … »
« وَ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِكَةُ مِنْ خِيفَتِه …؛ و رعد تسبيح و حمد او مي گويد و فرشتگان نيز از ترس او … .»
« يُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ هُوَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است ، براي خدا تسبيح مي گويند . مالكيّت و حكومت براي اوست و ستايش از آن او ، و او بر همه چيز قادر است .»
حقيقت عبادت در نظام آفرينش ، تجلّي و ظهور وابستگي خالص وجودي به خداي واحد است . هر موجودي در شعاع عبوديّت و بندگي ، قادر به خود نمايي خويش است ، زيرا خودش ، خود واقعيّت و ظهور است و اين خود جز در ارتباط با ذات حق ظهور نيافته و جز در ارتباط با همان ذات باقي نمي ماند و به ظهور بيشتر نمي رسد.
تخم گل ، وجودي وابسته به خالق دارد و جز در ارتباط با خالق خويش ، رشد وجودي پيدا نمي كند . لطافت برگ ها، زيبايي خاص و بوي خوش ، از جانب خالق در پرتو بخشيدن هستي به او ، داده شده است .
نطفه ي انسان در شعاع وابستگي به ذات فيّاض ، رشد كرده و روح زيباي انساني به او داده مي شود . بنابراين براي او ظهور يافتن ، خود نما شدن و دستيابي به ظهورهاي برتر و خود نمايي بيشتر تنها در شعاع وابستگي به الله امكان پذير است كه در پرتو عبادت و در نتيجه ي تسليم بودن ، آشكار مي شود . روي اين اساس علّامه ي بزرگوار ، طباطبايي (رحمه الله عليه) بيان داشته اند .
«حمد و ثنا ، عبارتست از آن كه موجودي به وجود خود ، كمال موجود ديگر را (كه لابد علّت و به وجود آورنده ي اوست ) اظهار كند و سرچشمه ي تمام كمال ها ،‌ذات پاك خداي متعال است پس هر حمد و ستايش كه از هر كس سر زند ، سرانجام به ذات اقدس او باز مي گردد.»
بنابراين همه ي موجودات در شعاع عبادت ، حمد ، ثنا و تسبیح حق ، كمال او را در حدود گنجايش خود طلب مي كنند .