حضور و نقش زنان مسلمان در پیشبرد اهداف دفاع مقدس
حضور و نقش زنان مسلمان در پیشبرد اهداف دفاع مقدس
سخن از حضور و نقش زنان، سخن از زنان مسلمان و مجاهدی است که از همان روزهای نخست مبارزه با رژیم ستم شاهی به رهبری امام خمینی ره همراه با مردان و حتی جلوتر از آنها به انجام وظیفه شرعی، اجتماعی خویش اهتمام ورزیدند در تمامی مقاطع حساس انقلاب، هشیارانه در صحنه های گوناگون مبارزه علیه فریبکاران، منافقان و متجاوزان حضور یافتند. از 15 خرداد تا 17 شهریور، از تاسوعا و عاشورای حسین تا روزهای پیروزی انقلاب اسلامی سال 57 و سپس با شروع انقلاب دوم در جریان تسخیر لانه جاسوسی، همپای برادران در انجام هر گونه وظایف محوله اعم از رزمی، فرهنگی و اجتماعی موفق بودند. با تجاوز صدام جنایتکار به خاک میهن اسلامی ما که به قصد براندازی نظام جمهوری اسلامی صورت گرفت همه مردم برای دفاع از اسلام و مسلمین به جبهه ها هجوم بردند. زنان نیز همچون گذشته برای انجام این رسالت آماده شده و با تأسی از الگوهایی همچون حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و زنان صدر اسلام در همه صحنه ها نقش آفرینی کردند و به عنوان یکی از ارکان اصلی و پیش برنده جنگ در صحنه های مختلف به عنوان عنصری مفید و کارآمد در دفاع از اسلام و حکومت اسلامی نقشهای مؤثر و ارزنده ای در پیشبرد اهداف دفاع مقدس ایفا کردند .
ان در جنگ ایران در سه مقوله اصلی می گنجد:1- فعالیت زنان در پشت جبهه 2- حضور زنان در میدان نبرد و خط مقدم 3- نقش زنان در حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس پس از جنگ.
1- فعالیت زنان در پشت جبهه
مساعدت زنان در پشت جبهه طیف گسترده ای از فعالیت ها را در بر می گیرد. از جمله:
الف- کمک های نقدی و غیر نقدی: “لن تتالوا البر حتی تنفقوا مماتحبون”
هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آن چه دوست دارید به دیگران ببخشید ؟
ب- آشپزی و تهیه مواد غذایی ج- خیاطی و تهیه لباس گرم د- اهذای خون ه- ازدواج با رزمندگان و جانبازان و- سخنرانی و نامه های پرشور در تشجیع رزمندگان
ز- تبلیغات برای ایجاد روحیه حماسی رزمندگان
هنر، همچنان که پبر مراد رزمندگان گفته بود: دمیدن روح تعهد در انسان هاست. و این چنین بود که شاعران و هنرمندان زن در این میان نقش آفرینی کردند. اشعار حماسی و شورانگیز مرحومه سپیده کاشانی، خانم سیمین دخت وحیدی و طاهره صفازاده، حماسه سازان برزگمردان بود. تهیه و نصب پلاکاردها و تراکت های تبلیغاتی و شعارها و … نیز شیوه ای دیگر بود .
چنبن است که رهبر معظم انقلاب می فرمایند:” ما در جنگ و انقلاب مشاهده کردیم که نقش خانم ها اگر از مردها بیشتر نبود، کمتر هم نبود. اگر زنان حماسه جنگ را نی سرودند و جنگ را در میان خانه ها یک ارزش تلقی نمی کردند، مردها اراده و انگیزه رفتن به میدان جنگ را پیدا نمی کردند. ده ها عامل دست به دست هم می دهد تا خیل عظیم بسیجی را به سمت جبهه روانه کند. یکی از مهمترین این عامل ها، روحیه همسران و زنان است …” .
2- حضور زنان در میدان نبرد و خط مقدم
در حماسه 45 روز مقاومت خرمشهر، زنان نقش بسزایی ایفا کردند. آنها در واقع میدان دار اصلی این فعالیت سخت و جانفرسا بودند. با کم شدن تعداد مردان، زنان بار امدادگری و رسیدگی به مجروحین را به دوش گرفتند. فعالیتهای آنان عبارت بودند از پرستاری و انتقال مجروحین به بیمارستان، نظارت محیط بیمارستان، شناسایی شهدا، حفر زمین برای تدفین آنان و حتی نگهبانی از اجساد مطهرشان در قبرستان خرمشهر، در اینجا بود که زنان حتی سلاح بر می داشتند و دوشادوش مردان جنگیدند.
الف- پرستاری و امدادرسانی به مجروحین ب- شرکت مستقیم در عملیات ها ج- عکاسی و خبرنگاری جنگ د- اسارت در جنگ
3- نقش زنان در حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس پس از جنگ
زنان و به خصوص مادران، همسران، خواهران و دختران شهداء، جانبازان و اسراء نقش به سزایی در ترویج ارزش ها و فرهنگ روزهای آتش و خون دارند. انتشار نامه های خانواده رزمندگان در آن روزها، سخنرانی ها، مراسم یادبود و … حتی در بزرگداشت یاد آن روزها اثرگذار می باشند. گذشته از این زن در عرصه هنر و ادبیات نیز نقش آفرین بودند و این فرهنگ آرمان شهری است که تا کسی با عشق وارد آن نشود، درکی از آن نخواهد داشت .
اما در یک تقسیم بندی دیگر از مشارکت زنان در دوران جنگ تحمیلی می توان نقش زنان را چنین بیان کرد:
1- نقش امدادی زنان
با مطالعه تاریخ به این واقعیت می رسیم که حضور زنان در جنگ ها بیشتر در بخش امداد و تأمین نیازهای غذایی و دارویی تبلور یافته است. در دوران دفاع مقدس نیز ما شاهد فداکاریها و جانفشانی های زنان پزشک و دیگر اقشار زنان بودیم که با انگیزه قوی و خدایی و بدون هیچ چشم داشتی در طاقت فرساترین شرایط مجروحان جنگی را مداوا می کردند. زنانی که مدتی را در مناطق جنگی گذرانده از دوران جنگ به عنوان برگ زرین زندگی و معنای حقیقی زندگی یاد می کنند.
2- نقش خدماتی- پشتیبانی زنان
یکی از ضروری ترین ارکان حرکت زنان مسلمان، حفظ روحیه خود و افراد خانواده بود. در طول جنگ تحمیلی و با توجه به طولانی بودن جنگ و وسعت مرزهای حفاظتی، ارتش بعثی عراق از پشتیبانی و حمایت اکثر کشورهای پیشرفته چون آمریکا و آلمان برخوردار بودند و در مقابل جبهه دفاع مقدس در مقایسه با آن از پشتیبانی متوسطی برخوردار بودند پشتیبانی که به همت زنان توسط عموم مردم جامعه انجام گرفت.
زنان نه تنها مشوق حضور مردان در جبهه نبرد بودند، بلکه در غیاب سرپرست خانواده، مدیریت آن را به دست می گرفتند تا به این صورت از مشغله ذهنی مردان کاسته و آنان را آرامش و اطمینان خاطر بیشتری در جنگ شرکت کنند. گذشته از این، زنان با تلاش شبانه روزی و بی وقفه خود در جمع آوزی کمک های مالی مردمی گام دیگری را در حمایت از مردان و شرکت در جنگ تحمیلی برداشتند.
3- نقش سیاسی- اجتماعی زنان
بر زنان ایرانی بود که در دوران جنگ تحمیلی هوشیارتر از گذشته وارد میدان عمل شوند و تمام نقشه های سیاسی دشمن مبارزه نمایند که در این بین اول وظیفه آنان مبارزه با جریان غرب زده بود که زن را به عنوان کالایی بدون فکر معرفی می کرد. حضور زنان در جنگ تحمیلی و حمایت آنان از رزمندگان اسلام خود عملاً این جریان فکری را منکوب کرد.
دیگر اینکه زنان با نشان دادن توانمندی های خود در عرصه های مختلف جنگ نشان دادند که کسانی که در صدد هستند تا زن را از هرگونه فعالیت اجتماعی دور کنند. در واقع از تعصبات بی جا و ناروایی پیروی می کنند.
سومین ححضور سیاسی زن در جریان جنگ، حهاد و پیکار خود این زنان با دشمن خارجی و مبارزه با ستون پنجم دشمن بود که زنان حرکات دشمن را در منطقه مسکونی خود زیر نظر گرفته و بدون اینکه دشمن متوجه شود آن را در اختیار مقامات و مراجع زیربط گذاشتند. و نقشه شوم ستون پنجم را خنثی می کردند.
4- نقش فرهنگی زنان
زنان با احراز این نقش مهم، برنامه های تبلیغاتی دشمن را خنثی کرده و مظهر صبر و مقاومت شدند. آنان در برابر شهادت فرزندان، پدران و شوهران خود نه تنها تردیدی به خود راه ندادند بلکه این شهادت را برای خود افتخار عظیمی شمردند. دفاع از ارزشهای اسلام و انقلاب و پاسداری از حریم شهادت و ارج نهادن به پیکار شبانه روزی جوانان و مردان این مرز و بوم از اقدامات مهم زنان در دوران جنگ تحمیلی بود
فصل ششم: نقش زنان بعد از دفاع مقدس
به سادگی می توان دریافت که نقش زنان در عرصه های مختلف جامعه و حضور آنها در برپایی عدل و داد حائز اهمیت است و زنان نیز همچون مردان در این راستا و در عدل محور کردن جامعه مسئول می باشند. حال باید دید عرصه های مختلف و گوناگونی که بعد از انقلاب برای زنان مسلمان در زمینه های مختلف به وجود آمده چگونه بوده و زنان در این موارد توانایی ها و استعداد خود را چگونه نشان داده اند.
در عرصه اجتماع
در ادبیات علوم اجتماعی،حضور به معنای نقش تأثیرگذار فرد در فرآیند زندگی جمعی است اعم از اینکه این نقش در فضای خانه یا بیرون از آن انجام گیرد درست به همین دلیل است که نقش ها و مسئولیت های خانوادگی در منظر برخی جامعه شناسان از اساسی ترین نقش های اجتماعی به شمار می رود.
در حالیکه اسلام صلاحیت زنان برای دست یابی به بالاترین مراتب کمال را مورد تأیید قرار داده است بعد از پیروزی انقلاب نیز زنان مسلمان در مقابل مسائل جامعه خنثی و منفعل نماندند و با محیط امن و اجتماع آرامی که مناسب با شئون زن مسلمان است و حاصل انقلاب عزیز اسلامی می باشد، فرصتی مناسب برای شکوفایی و نوآوری پیدا کردند .
اصولاً فعالیت های اجتماعی به فعالیت هایی گفته می شود که به صورت فردی قابل تحقق نیست و با مشارکت جمعی عده ای از افراد اعم از مرد و زن قابل تحقق است. بنابراین، حضور زنان در فعالیت های اجتماعی به معنای مشارکت در چنین فرایندهایی است. از این رو حضور زنان در قوه های مقننه، مجریه و قضاییه، در سطوح مختلف، فعالیتی اجتماعی محسوب می شود. حضور زنان در ادارات، کارخانه ها، کارگاه ها و امثال آن، فعالیتی اجتماعی محسوب می شود . اما رعایت موازین اسلامی و حجاب در کلیه حرکت های اجتماعی عنصری ضروری و اجتناب ناپذیر است تا ایفای نقش، به تحقق ارزش های انسانی و الهی و نیز استقلال کشور بینجامد. از طرفی نقش های مختلف اجتماعی نباید به تقابل بین وظایف خانوادگی و نقش مادری با دیگر وظایف اجتماعی بینجامد زیرا مادر با تربیت کودکان و انسان های بزرگ تأمین کننده سعادت جامعه است .
در عرصه اقتصاد
فعالیت های اقتصادی، فعالیت هایی هستند که به افزایش ثروت فرد و جامعه و ایجاد توان فزایی مادی برای فرد یا جامعه منجر می گردد. بر این اساس فعالیت اقتصادی زنان به فعالیت هایی اطلاق می شود که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، به چنین نتیجه ای منجر گردد. فعالیت زنان، حتی اگر به داخل خانه هم محدود گردد، می تواند با قناعت و صرفه جویی و یا با اسراف و تبزیر مشی خاصی را در فعالیت اقتصادی خود بپیماید. افزون بر این، حضور زنان در کارگاه های اقتصادی نیروی کار یا نیروی تخصصی، سرمایه گذاری های مستقیم یا غیر مستقیم برخی بانوان در فعالیت های اقتصادی و این قبیل موارد را می توان به عنوان فعالیت های اقتصادی بانوان قلمداد کرد .
دین مقدس اسلام به شکل بی سابقه ای جانب زن را در مسائل مادی و اقتصادی رعایت نموده و نه تنها به زن در امور اقتصادی استقلال و آزادی کامل عطا کرده و دست مردان را از مال و کار زنان کوتاه کرده بلکه پا را فراتر گذاشته و زمه زن را از تأمین مخارج خانه و بر آوردن نیازهای خانوادگی بری نموده است و استقلال اقتصادی زنان بی هیچ شائبه ای به آنها ارزانی داشته است. هدف از فعالیت های اقتصادی در جامعه اسلامی، تعالی اسلام و تحقق مقاصد الهی می باشد، بدین معنا که کلیه فعالیت های اقتصادی در یک جامعه اسلامی اگرچه باید به پیدایش رشد و توسعه اقتصادی و توانمند شدن جامعه و … بینجامد اما همه اینها در چهارچوب فرهنگ و ایدئولوژی اسلامی و مقاصد الهی در تربیت و کمال انسان و تکامل جامعه اسلامی معنا و هویت می یابد.
در تحلیل نقش اقتصادی زنان مسلمان در جامعه اسلامی، زنان دارای حق کار و انتخاب شغل و نیز آزاد در فعالیت های خود و آزاد در انجام کارهای اداری هستند، اما باز هم با رعایت همان عنصر تفکیک ناپذیر حرکت و فعالیت های زنان در کلیه زمینه های اجتماعی یعنی حفظ حجاب، رعایت جهات شرعی و موازین اسلامی .
در عرصه سیاست
فعالیت های سیاسی، فعالیت هایی است که به نوعی به افزایش قدرت یا افزایش شدت تحرک جامعه منجر می گردد. بر این اساس، حضور بانوان در انتخابات، پذیرش مسئولیت های اجتماعی به صورت مستقیم در مناصب مختلف نظام، ایجاد نهاد های صنفی مربوط به بانوان یا غیر آن، تحریک احساسات عمومی از طریق سخنرانی ها یا درج مقالات یا تدوین کتب، همه و همه به عنوان نمونه هایی از فعالیت های سیاسی زنان قلمداد می شود .
با توجه به عدم محدودیت زنان در فعالیت های مختلف اجتماعی و به دنبال بیان مسائلی که از استقلال مالی زنان صحبت می کرد به تدریج و به صورت بسیار وسیعی ورود زنان در عرصه سیاست پر رنگ شد و جلوه و نمود بیشتری پیدا کرد. تعداد داوطلبین زن برای نمایندگی در مجلس شورای اسلامی در دوره ششم بعد از انقلاب با چهل و چهار درصد افزایش مواجه شد که یازده نفر از این تعداد به مجلس راه پیدا کردند. از طرف دیگر در شوراهای اسلامی کشور نیز حضور زنان بسیار وسیع بود .
نقش اساسی زنان مسلمان ایران در صحنه های سیاسی- اجتماعی موجب استمرار انقلاب اسلامی و پیشبرد اهداف این نظام و حفظ ساختار سیاسی- اجتماعی مذکور خواهد بود.
از دیدگاه امام خمینی (قدس سره) هدف زنان در سبک مبارزه و وارد شدن در صحنه سیاسی کسب جاه و مقام نیست، بلکه زن مسلمان برای دفاع از اسلام و قرآن وارد صحنه سیاسی شد و تأکید می کند که این روحیه باید حفظ شود و در جای دیگر حضور و دخالت بانوان در مسائل سیاسی را به عنوان تکلیف برای آنان قلمداد کرده و می فرماید: سیاست یک ارثی نیست که مال دولت باشد خانم ها حق دارند که در سیاست دخالت بکنند و تکلیفشان این است .
در عرصه فرهنگ
فعالیت های فرهنگی، فعالیت هایی است که به تقویت اندیشه، تفکر، باورها و اعتقادات جامعه، بارورتر شدن حجم اطلاعات عمومی مردم و ایجاد تفاهم و وفاق بر اساس پذیرش امور مشترک می انجامد براین اساس، فعالیت فرهنگی بانوان، مشارکت آنان در عرصه ای است که به بارورتر شدن اندیشه و خدمت جمعی و همچنین ایجاد پذیرش عمومی نسبت به امور مختلف منجر می شود. برای مثال، زمانی که عموم بانوان جامعه ما پوشش خاصی مانند چادر را به عنوان پوشش برتر برمی گزیندند صحیح است که گفته شود چنین پوششی به عنوان یک فرهنگ پذیرفته شده در جامعه ما در آمده است. براساس تعریف یاد شده، مشارکت زنان در امر آموزش های عمومی و تخصصی اعم از یادگرفتن یا یاد دادن اطلاعات عمومی یا تخصصی، فعالیت در امر پژوهش در سطوح مختلف نیازمندی های جامعه، حضور در عرصه هنر و کتاب و امثال آن را می توان به عنوان نمونه های بارزی از فعالیت های فرهنگی بانوان قلمداد کرد .
مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند:
زنان باید میدان دار علم، فرهنگ، سیاست و اقتصاد باشد و در عین حال از حصار مستحکم فرهنگ اسلامی حفاظت نماید. این محیط های اسلامی واقعی و مظهر آن، جامعه بزرگ اسلامی ایران تنها جایی است که غربی ها در ترویج زندگی زنان به سبک فرهنگ منحط غرب با شکست مواجه شده اند. زنان مسلمان ما باید بدانند که امروز سنگربان ارزش های اسلامی در برابر وضع جاهلی دنیای غرب هستند و باید با پرورش اسلامی و پیشتاز شدن در میدان علم، فرهنگ، سیاست، اقتصاد از حصار مستحکم فرهنگ اسلامی محافظت نمایند .
زنان فرهنگ سازان ایران اسلامی اند که با تکیه و پشتیبانی نفس روح اللهی خمینی و خامنه ای و با اتقاء به قانون اساسی سمت و سوی حرکت متعالی خود را باز یافته و می بینیم که هم اکنون با گذشت قریب به 30 سال از تثبیت نظام جمهوری اسلامی به دست آورد های شگرف و عظیمی نائل شده اند که از جمله آنها می توان به حضور فعال و مؤثر زنان در سطوح کارشناسی و پژوهشی و تربیت یافتن استادان بزرگ و تأثیرگذار در صحنه اجتماع، تأسیس مرکز علوم دینی و حوزه ها برای خواهران و تربیت دهها هزار طلبه خواهر، تشکیل هزاران گروه مطالعاتی از بانوان، انجمن های علمی و سازمان های فرهنگی و اجتماعی که بانوان در همه اینها با حجاب و حفظ متانت حضوری پر نشاط و تعیین کننده دارند به طوریکه گوی سبقت را از مردان حتی در عرصه های حیات معنوی نیز ربوده اند.
اشتغال زنان در سنگر دفاعی علم، اشتغال زنان در سنگر علمی و فرهنگی، کوشش در جهت تأسیس حوزه علمیه برای زنان جهت برداشته شدن قدم مؤثر برای رشد و شکوفایی دانش اسلامی بانوان می باشد و بدین وسیله زنان مسلمان به پایه و مرتبه ای بلند جهت پیدا کردن توان تربیت افراد جامعه خواهند رسید.
در تبیین نقش فرهنگی زنان مسلمان در تداوم نهضت حسینی باید از زنان غیور و ایثارگری که با دست پرتوان خود این حرکت را هدایت و سازماندهی نموده اند یاد کرد. زنانی که بنابر مقتضی زمان و مکان به عنوان مادر شهید، همسر شهید و جانباز و یا از همه مهمتر به عنوان یک جانباز در عرصه های گوناگون حضور فعال داشته و لحظه ای از حرکت نایستاده اند.
اگر امروز صحنه های ایثار و شهادت با پایان یافتن جنگ برای مردان خاتمه یافته اما این صحنه برای زنان فداکار و خداجو، که هدفی جز وصل یار و سوز عشق ندارند همجنان باز می باشد. زنانی که روح را به سختی و صلابت و وجود پر تب و تاب را برای رسیدن به کمال، آزموده و دری از پاکی ها و ارزشهای معنوی به روی خود گشوده اند.
چه زیبا رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) می فرماید که:
“ما همگی مرهون شجاعت های زنان شیردل هستیم. اسلام نظر خاصی نسبت به شما زنان دارد. عنایتی که اسلام به زنان دارد بیش از عنایتی است که به مردان دارد. در این نهضت زنان حق بیشتری از مردان دارند.”
زنان مسلمان و فداکار کشورمان که از تربیت یافتگان اسلام بودند آن چنان از خود استقامت نشان دادند که دشمنان را مأیوس ساختند و فرزندانشان را طوری تربیت کرده بودند که با اتکا به نیروی الهی صبور و مقاوم در صحنه دفاع مقدس حاضر و برای مادران خود پیام می دادند. اگر بخواهیم پاکبازی های انسان های فداکار و پر مسئولیت را که به مفهومی تازه از حیات دست یافته اند بررسی کنیم باید به سراغ زنانی که با صفا و صداقت بر بالین همسر مصدوم خود بیدار می شینند و غمخوار و همدم او هستند برویم. اگر جهاد و تلاش جانباز تحقق و تداوم آرمان های انقلاب و امام حسین علیه السلام باشد همسر او نیز سعی نموده شعله آن جهاد مقدس را همچنان برافروخته نگه دارد . برخی نیز بخاطر پاکی و شایستگی هایی که در وجود خود داشته اند ثابت کرده اند که در حکومت امام زمان عج نیز می توانند نقش آفرینی نمایند.
از آنجا که یکی از مهمترین راههای نقش آفرینی ایجاد الگوهای رفتاری است این زنان می توانند برای سایر بانوان اسوه و الگوی رفتاری باشند.
بانوان منتظر، نظیر دوران انقلاب و دفاع مقدس می توانند با کسب ویژگی های بارز این بانوان سرافراز، خود را به قافله یاران حضرت مهدی عج نزدیک نمایند. ایمان و عشق به خدا، امام شناسی و معرفت نسبت به معرفت خدا، تولی و تبری، شهادت طلبی، صبر و استقامت در راه خدا، گذشتن از جان و مال و اولاد برای حفظ دین، عبادت و بندگی خالصانه خدا، آموختن شرعی و آشنایی با مسائل حرام و حلال، انجام امور عام المنفعه و گره گشایی از کار مردم، ارتباط با قرآن کریم، تربیت فرزندان صالح را می توان از جمله ویژگی ها و نقش های زنان مسلمان در راستای تداوم بخشی به نهضت حسینی و اتصال آن به نهضت مهدوی دانست .